PIREPs door Philipp

Het VFR-GA-veld ten oosten van de stad en vermoedelijk het drukste vliegveld van Frankrijk. Met tower en RMZ, maar zonder CTR en IFR-procedures. Let op: op bepaalde dagen van de maand (zie NOTAMs) is er hier ook geen ATC en geldt "FR-only". Er kunnen tot bijna tien vliegtuigen in het circuit zitten en de frequentie is dan erg druk. De asfaltbaan is slechts 700 m lang, maar heeft overrun-gebieden. Veel bos en bebouwing in de omgeving; noodlandingsmogelijkheden zijn zeer schaars. Vliegtuigen met meer dan 15 m spanwijdte (motorzwevers) vallen hier onder beperkingen (zie VAC). Rechtstreekse vluchten van en naar de Britse Eilanden (buiten Schengen) zijn in het algemeen niet meer mogelijk. Ook geen directe vluchten van/naar Zwitserland. IFR-aanvluchten moeten hier met een Y-flightplan (niet met I-plan) worden ingediend. Men wordt (ook IFR) niet toegelaten tot de Paris TMA en moet vroeg laag dalen. Bij nadering uit het oosten het circuit van Meaux (LFPE) vermijden, want diens RMZ reikt verticaal tot aan klasse A-luchtruim (1500 ft MSL). Het beste iets zuidelijker vliegen, langs de snelweg. Bestudeer vooraf de approach chart, want strikte geluidsbeperkingsprocedures (circuitvoering) gelden. Maximaal 100 kt aanbevolen. Bovendien ligt de rand van de Paris CTR niet ver weg. 100LL selfservice met Total-Carnet of creditcard. Bij de pomp altijd met de neus naar het westen parkeren. Sinds 2023 is er op het veld ook een pomp voor ethanolvrije superbenzine (98 octaan). De landingsfee is met 22 euro zeer goedkoop naar Parijse maatstaven. Belangrijker nog: er zijn hier absoluut geen parkeerkosten! De fee kan niet ter plaatse worden betaald (formulier invullen; de factuur komt later per e-mail). Alternatief: sinds 2024 kun je ook via aerops betalen. Helaas maar weinig (zes) geasfalteerde parkeerplaatsen voor bezoekende vliegtuigen. Blijkbaar vooraf te reserveren, maar zelden vol. Anders parkeer je op gras, wat prima is. Het veldrestaurant "Le Briefing" is goed; helaas alleen doordeweeks open. Als het dicht is, zijn er op het veld alleen vieze toiletten aan de landside (mogelijk mag je de toiletten in de "Tower" gebruiken?). Uitgang van het terrein achter het towergebouw. Het RER-station is te bereiken met een korte taxi/Uber-rit. Te voet (Google Maps) is het 25 minuten. De RER rijdt daar elke 10–15 min (ook op zondag) snel en goedkoop naar Châtelet, Étoile, enz. Een Uber direct naar Parijs kost tussen 35 en 70 € (afhankelijk van tijdstip), soms in het weekend zelfs maar 26 €; je hoeft je dus echt niet met de trein bezig te houden. Er is een Ibis-hotel op ca. 2 km, op redelijke loopafstand. Fastfood halverwege (drempel 08). IFR-vertrek opnieuw alleen met Z-plan; IFR-activering pas zodra je buiten de TMA bent.

Een aantal jaren lang was er steeds wel iets dat het verkrijgen van PPR problematisch maakte. Eerst was het corona, daarna blijkbaar werkzaamheden, en vervolgens van alles en nog wat. Sinds 1–2 jaar lijkt het genormaliseerd en werkt PPR meestal. Na mijn e-mail moest ik één keer nabellen, daarna kwam de OK. Kom je IFR uit het noordoosten (NIPEL), dan houdt Ljubljana je helaas tot RIFEN op FL120, dus vrijwel tot vlak bij het veld. Indien mogelijk kun je kort na NIPEL IFR annuleren en met de daling beginnen. ATC zonder problemen. De Avgas-pomp is nog steeds die stokoude installatie achter een hek bij Taxiway Golf. De wachttijd op een fueler kan meevallen of tegenvallen. Grootste probleem: ook na het tanken duurt het betalen van de brandstof erg lang, omdat je (tenminste als nieuwe klant bij Carboil) eerst moet worden aangemaakt en dat is extreem omslachtig. De prijs is met 3€/l ook niet aantrekkelijk. Verder is het handling goed; met de minibus ga je naar de terminal en je staat meteen bij de autoverhuurdesks. Sixt is hier zeer aan te bevelen. LIPQ is erg nuttig als je Friuli wilt verkennen, zoals Grado (strand en lagune), Gorizia, Udine of omliggende kleinere plaatsen. Voor Trieste is Portoroz LJPZ daarentegen dichterbij en goedkoper. Vertrek: in de terminal is er een GA-kantoor waar je betaalt; dat is niet altijd bemand. De fees zijn wat aan de hoge kant; alleen 70€ voor het handling brengt de rekening, met 28 uur parkeren en 2 PAX, op 135€. Verder bij vertrek weer probleemloos en vlot.

Zeer goede vliegveldwebsite met alle denkbare info. De dwarsbaan 12/30 bestaat niet meer. IFR-aanvlucht en IFR-vertrek vereisen geen aparte PPR meer. Bij het vliegen van de SID strikt letten op de maximumhoogte van 2000 ft. Vaak veel verkeer in het circuit. VFR is de nadering vanuit het zuiden, westen en oosten vrij eenvoudig; vanuit het noorden is het door de luchtruimstructuur, inclusief natuurreservaat, wat lastiger. Vriendelijke AFISOs. De bezoekersparkeerplaatsen liggen prettig dicht bij het tankpunt. De brandstofprijzen zijn echter niet bijzonder aantrekkelijk. Er is App2Drive en ook door het vliegveld zelf beheerde huurauto’s. Daarnaast een shuttleservice naar/van station Trebbin voor €15 per rit. Wel tijdig van tevoren aanvragen. Plan je aankomst ook, want de treinen rijden slechts ieder uur (vertrek in Trebbin tussen :20 en :26 over het uur). Daarna is het maar 20 minuten naar Südkreuz en 30 minuten naar Hauptbahnhof. Met de auto vanaf het veld naar Berlijn duurt het helaas net geen uur, omdat het veld tamelijk afgelegen ligt. Een landingsbonnenboekje bespaart bij een SR22 van 1542 kg €30 aan landingsgeld. Parkeerkosten €15 per nacht. IFR-aanvlucht kost inmiddels forse €40 extra, wat inmiddels bijna standaard is op Duitse AFIS-velden. Alle tarieven zijn hier te raadplegen: https://gat.aerops.com/prices/calculator/EDAZ

Veelgebruikte tankstop voor vluchten naar of uit de westelijke Alpen. Helaas heeft het veld behoorlijk wat operationele beperkingen; de zondagse middagpauze is (vooral in de zomer) gewoon veel te lang. De geluidsbeperkingsprocedures zijn op zich niet moeilijk na te leven, maar je wordt er toch elke keer preventief op gewezen; blijkbaar hebben veel mensen er moeite mee. De baan vind ik niet zo hobbelig; hij voelt echter elke keer nog korter aan dan hij in werkelijkheid is. 100LL is scherp geprijsd; onverslaanbaar is de prijs voor MOGAS (95). De prijzen zijn steeds te raadplegen op https://www.loih.at/informationen/. Het landingsgeld voor 1542 kg is 26 euro, wat aan de hoge kant is maar nog acceptabel. Al met al: wie niet negatief opvalt, wordt zeer vriendelijk behandeld.

Boven in het torengebouw (dat een beetje als een vesting aanvoelt) zit een goede ‘echte’ Italiaan op het veld (heerlijke carbonara!), waar ook de obligate Schnitzel verkrijgbaar is. Qua uitzicht is het vermoedelijk een van de meest bijzondere vliegveldrestaurants van Europa. Reserveren aanbevolen. Voor tussendoor is er nog het kleine tentje "Fliegerstüble" op de parkeerplaats en de club heeft ook een voordeligere drankautomaat (vereist een speciale chip).

Met name bij vertrek van baan 04 het gepubliceerde circuit zo nauwkeurig mogelijk aanhouden. Draai niet te vroeg naar het dwarswindbeen (daar zit een geluidgevoelige bewoner), maar ook niet te laat (daar nog een).

Volgens de AIP heb ik vooraf een e-mail naar Aviapartner gestuurd. Zij antwoordden echter (in tegenstelling tot de AIP) dat, als geen handling gewenst is, zij ook geen PN nodig hebben. Volgens de mededeling bij het GAT moet de PN (blijkbaar uitsluitend om te kunnen factureren) in de praktijk naar mp.esslinger(at)strasbourg.aeroport.fr worden gestuurd. Na de landing heb ik 100LL (Shell) getankt. Vraag het TWR het best meteen na de landing om de fuel truck naar de parkeerpositie te laten komen. Het telefoonnummer staat ook in de AIP. Het duurde ruim 15 minuten voordat de truck kwam, maar de literprijs is (ten minste begin 2025) slechts 2,41€, wat minder is dan in het hele zuidelijke derde van Duitsland. Top! Op het apron kennelijk geen hi-vis-plicht.

Het veld verlaat je via Apron B door de opening in de jet blast barriers en vervolgens door het draaikruis in het hek (geen contact met personeel). Te voet naar het treinstation bij de hoofdterminal is realistisch circa 13–14 minuten. Kijk dit het beste vooraf even na op Google Maps/Apple Maps, anders raak je gemakkelijk de weg kwijt (er is geen bewegwijzering). Je moet beneden het ‘betonblok’ in en dan via de ‘brug’ naar de perrons. Op zondag rijdt de trein slechts eenmaal per uur, op andere dagen vaker. Check ook hier de vertrektijden via Maps om het een beetje te timen. Het ticket (6,30€ retour) koop je op het perron bij een automaat; reken daar een paar minuten voor. Je kunt dit alles uiteraard ook overslaan en een UBER rechtstreeks naar het GAT laten komen. Ongeveer 30€ naar de binnenstad.

Voor vertrek ga je het kleine GAT-gebouw in naast het genoemde draaikruis. Druk op een bel en houd vervolgens je licentie en identiteitsbewijs onder de camera. Dan gaat de deur naar het apron open. Ook hier dus geen direct contact met personeel.

De factuur komt enkele weken later (naar het in de mail opgegeven adres). De heffingen tot twee ton voor landing en dagparkeren (of één nacht) bedragen momenteel circa 50€.

Er is ook nog het e-mailadres pc-aires@strasbourg.aeroport.fr. Handig om te noteren voor het geval je met het bovenstaande niet verder komt.

Dit veld aan de Isère is vliegtechnisch probleemloos, maar ligt wel spectaculair ingesloten door hoge bergen. Soms veel verkeer. Prettige sfeer, vriendelijk personeel. Gematigde tarieven. 100LL vereist zonder BP-Card hulp van het personeel voor vrijgave en afrekening (let daarom op de openingstijden van het brandstofstationpersoneel volgens de AIP). UL91 is volledig zelfbediening, ook met creditcard. Naar de stad Grenoble ga je het best met UBER (OV vergt veel lopen). Er is een eenvoudig restaurant op het veld voor de lunch ("Take Off"), dat op zondag en in augustus gesloten is.

Geen PN nodig voor internationale vluchten binnen het Schengengebied. Vliegtechnisch probleemloos, maar bij VFR-nadering moet je rekenen op behoorlijk veel verkeer. Bij nadering uit het noorden (NA) en baan 34 word je doorgaans over het veld gestuurd voor een rechthandig circuit. Inmiddels is naast 100LL en Jet-A1 ook Aerosuper+ beschikbaar. Wat parkeren betreft: SEPs worden meestal eerst naar Parking G (gras) gestuurd. Romeo en Sierra zijn grotendeels voor langetermijnhuurders. Op verzoek kun je vaak ook Apron C krijgen; dat ligt bovendien het dichtst bij de terminal. Zeer gematigde kosten; ter plaatse betalen is niet mogelijk, je krijgt een factuur per e‑mail. Twee restaurants op het veld: 'Howard House' is wat chiquer maar alleen doordeweeks open. 'L’Aero' heeft zicht op de baan en ruimere openingstijden, maar is verder vrij gemiddeld. Het personeel in het GAT belt op verzoek een taxi. Let op: Lyon is echt een grote stad; hoewel het veld op de kaart niet ver van het centrum lijkt te liggen, is het in werkelijkheid zo’n 10 kilometer, waardoor een taxi al snel 40-50 Euro per rit kost. UBER is iets goedkoper. Je kunt ook per bus en trein de stad in; dat is wat ingewikkelder en duurt langer. De betreffende bushalte heet 'Normandie Niemen' en ligt circa 500 meter van de terminal. De buslijn is 26 richting Lycée Lumière; neem die tot je kunt overstappen op een tram of metro richting het centrum. Lyon heeft een monumentaal centrum dat het bezoeken waard is, al is het natuurlijk niet zo adembenemend mooi als Parijs. Een groot deel van het schiereiland waarop de oude stad ligt, staat op de UNESCO-werelderfgoedlijst; één dag is meestal te weinig voor een bezoek. De kathedraal Notre‑Dame de Fourvière, op een heuvel ten westen van de oude stad, behoort tot de iconen van de stad. Vandaar heb je een prachtig uitzicht, dat je echter met veel andere toeristen moet delen. Daarnaast staat, meer als curiositeit, een miniatuurversie van de Eiffeltoren ('Tour Metallique'); die is niet toegankelijk voor het publiek. Er zijn natuurlijk veel musea van hoog niveau. Het is minder de moeite om de plek te bezoeken waar de Rhône en de Saône samenkomen; die ligt al duidelijk buiten de oude stad en is niets bijzonders. Op loopafstand van het veld staat een Kyriad-hotel en nog wat andere hotels iets verderop.

Vliegtechnisch een zeer aangenaam veld. IFR mogelijk. AFIS woensdag t/m zondag; daarbuiten uiteraard FR-only. Vriendelijke AFISOs. Geen restaurant op het veld. Landingsgelden zeer redelijk; parkeren wat duur (EDEIS dus). Er is een bakkerij/café op ca. 500 m lopen van het veld ("Baguettes et Delices"). OV-verbinding naar de stad is niet echt ideaal. Van de stad Chalon had ik net iets meer verwacht.

Hier spelen vreemde dingen... Sinds enige tijd is het veld ook bruikbaar voor vluchten van/naar Zwitserland, uiteraard met PPR. Sindsdien meent men echter, hoewel het veld geen 'point de passage frontalier' is, dat ook vluchten, bijv. uit Duitsland, onder de aanmeldplicht (24h!!!) vallen, wat natuurlijk stom en erg irritant is. Het veld is niet FR-only en meestal is er geen verkeer. Baan 02 is de voorkeursbaan. Het is niet helemaal duidelijk waar je wel en niet mag parkeren. Zo nodig vooraf afstemmen met Aeroclub Beaunois. TOTAL-tankpunt, dat inmiddels ook normale creditcards accepteert. Geen kosten. Taxinummers bij het gebouw van de Aeroclub; daar ook het landingsregister. Met taxi’s kun je geluk of pech hebben; hetzelfde geldt voor UBER. Zorg voor een plan B om de stad in te komen. Te voet is het eerder te ver (4 km) en langs de hoofdweg. De stad is toeristisch, maar toch prettig. Het Chateau de Savigny-les-Beaune (kasteel met een buitententoonstelling van militaire vliegtuigen) ligt 9 km van het veld.

Het is de moeite waard de VAC aandachtig te lezen. Het volstaat dat je van een (willekeurige) vlieginstructeur toestemming hebt gekregen om hier te landen; een lokale briefing/instructie is niet verplicht. Zelf een (willekeurige) instructiebevoegdheid hebben is ook voldoende. De nadering is niet bijzonder moeilijk. Baan 23 is de voorkeursbaan. De brandstofvoorziening is van TOTAL. Parkeren langs de taxibaan, dus tegenover het tankstation. Er is een "Bureau de Piste" (zie de gele "C") waar je in principe het landingsgeld kunt betalen, maar dat is vaak niet bemand. Betalen kan ook via Aerops, maar dat berekent niet altijd het juiste bedrag. Tot 1,2 ton is het landingsgeld gematigd; daarboven duur. Toeslag voor landingen tussen 12 en 14 uur. Restaurant "Piper Pub" op het veld; op zondag gesloten.

Inger is inmiddels op gevorderde leeftijd; ik verwacht echter dat de kinderen het vliegveld te zijner tijd op een of andere manier zullen overnemen. Vooralsnog meld je je voor de landing bij Inger en kun je desgewenst de Mercedes reserveren. De banen zijn niet meer in al te beste staat; wees ook voorzichtig bij de overgangen. De (kleine) vliegtuigcollectie in de hangaar kun je bekijken als je de kans hebt. Op Farö zijn mooie stranden, maar in het laagseizoen is er weinig bedrijvigheid en is er nauwelijks eten te vinden. De landingsgelden en autohuur zijn gematigd.

Belangrijk: er is permanent geen 100LL meer in Visby (en dus op heel Gotland). De voormalige 100LL-pomp is vervangen door een voor Hjelmco 91/96 (waarschijnlijk op aandringen van de club, die geen 100LL meer nodig heeft). Rond de club lijkt er zelfs bij goed weer zeer weinig activiteit te zijn. Verder nog steeds goed; meestal kun je de baan zelf kiezen (wij zijn op 21 geland; daarna kun je met de resterende vaart vrijwel doorrollen tot Aeroclub-Apron Bravo; voor parkeren op het hoofdplatform is voorafgaande aanmelding bij de luchthaven nodig). Taxibanen, grasbaan en Apron Bravo goed onderhouden. Landingsgelden (incl. 1 nacht parkeren) Swedavia-typisch rond 80€; de factuur volgt later. Deurcode bij het naar buiten gaan (Aeroclub) onthouden. Taxi naar de stad is soms niet zo eenvoudig. Visby is en blijft zeer de moeite waard en charmant. Uitstekende zeevruchten (fantastische mosselen) bij restaurant "Bakfickan" (heeft maar weinig plaatsen). Prijsniveau in de stad al met al oké. Degelijk, groot hotel: Best Western Strand.

Voor intra-Schengen-vluchten is geen vooraanmelding vereist, wat prijzenswaardig is. Operationeel probleemloos. Wel rekening houden met het ontbreken van een parallelle taxiway; backtracks zijn dus nodig. De parkeerplaats Golf is redelijk; geen biljartlaken, maar het volstaat. Wie per se op asfalt wil parkeren, moet contact opnemen met Aviapartner en Handling betalen. WFS-tankstation (zelfbediening, betaling met creditcard) naast Apron G; Hi-Vis dragen. Aan het einde te voet het gemarkeerde pad volgen naar de uitgang (dubbele sluis; de eerste deur moet dicht zijn voordat de tweede opengaat). Voor het ophalen van een huurauto moet je vanaf daar nog ca. 600 meter lopen. Wie alleen naar La Rochelle wil, kan beter bus of UBER nemen. In La Rochelle overnacht in Ibis Styles, vrij goedkoop en zeer centraal. De stad bevalt me echter minder dan vroeger, omdat ze toeristisch volledig overspoeld is. Goed eten vinden is eerder lastig. Tip: uitstapje (huurauto) naar de Île de Ré; vanaf de luchthaven ben je er in 5 min, wel met stevige brugtol (16€). Erg mooie, gemoedelijke plaats is La Flotte. Wat drukker is de vestingstad St. Martin. Mooie stranden in het zuiden van het eiland, behalve direct in Rivedoux, omdat je daar uitkijkt op de industriële installaties van La Rochelle. Bij vertrek uit LFBH met de code weer via de sluis naar binnen. Als die verlopen is, meld je dan bij het personeel in de Terminal. De GA-Container is vaak niet bezet; laat in dat geval je gegevens achter via een formulier. Zeer gematigde tarieven.

Grotendeels ongebruikt vliegveld, hoewel Rouen de hoofdstad van Normandië is; regionale luchthavens in Frankrijk worden praktisch niet meer gebruikt. Momenteel geen ATS (NOTAM), dus FR-only. Toch in principe IFR aan te vliegen. Je mag niet direct voor de terminal parkeren; je moet naar Apron A. 100LL en Jet zijn verkrijgbaar bij een WFS Self Service pomp (creditcard). Daarna te voet naar de terminal. Daar laat je de gegevens voor de afrekening achter. Terminal uitgestorven; het restaurant is gesloten. Er is (behalve op zondag) een bus naar de stad; de halte ligt aan de hoofdweg, op net geen 1 km (Boos Gendarmerie, lijn 13). Wij hebben UBER gebruikt; boek het bij voorkeur vroeg, het komt meestal uit de stad en doet er ca. 15 minuten over. Kost ongeveer 30€. De oude binnenstad is maar gedeeltelijk mooi en de moeite waard; er is echter behoorlijk wat oud vakwerk. En natuurlijk de kathedraal, indrukwekkend door haar enorme omvang.

De GA wordt overdag nog steeds afgehandeld door de vliegschool Bliss Aviation; daar regel je ook PPR. Aanvluchten VFR en IFR zijn geen probleem, zelfs met radar vectors. Het is verstandig vooraf de taxikaart te bestuderen en te weten waar de locatie van Bliss is. Daar kun je direct na de landing 100LL tanken (net onder 2 pond/l). De faciliteiten van Bliss bestaan uit twee bouwcontainers, niet meer. Voor wat het is duidelijk veel te duur: landing, handling, enkele inbegrepen drankjes en 24 uur parkeren komen tot 1,5 ton op ca. 120 pond; boven 1,5 ton ca. 160 pond. Waarom dan toch? Omdat het gebied direct ten westen van Bournemouth (ongeveer tot Poole) prachtig is en de beste zandstranden van Engeland biedt. Je kunt UBER precies naar de locatie van Bliss laten komen, wat bij telefonische taxibestellingen soms lastig is. Helaas geen huurauto’s meer direct op de luchthaven; je moet dus eerst met UBER bijvoorbeeld naar Enterprise in Christchurch. Vanwege de tarieven uiteindelijk slechts 2 sterren.

Helaas zijn de openingstijden nog steeds niet echt gunstig. De Avgas-voorziening is wat onbetrouwbaar (zie bijv. de actuele NOTAM; het is niet de eerste keer). Landingsgelden goedkoop; parkeergelden nog steeds te hoog. Persoonlijk vond ik de stad Budweis niet bijzonder mooi of de moeite waard (afgezien van het hoofdplein). Krumau vond ik geweldig, al is het natuurlijk erg toeristisch. Je kunt er met de bus vanuit Budweis naartoe, of eventueel met Bolt rechtstreeks vanaf het vliegveld.

Over het algemeen een prachtige omgeving. Dit vliegveld is de goedkopere optie (ten opzichte van LZTT) om in de regio van de Hohe Tatra te komen. De actuele aanvliegkaart staat in het Slowaakse VFR Manual (https://gis.lps.sk/). Website van het veld: https://letisko-jasna.sk/en/home. Van tevoren per e‑mail aanmelden en aangeven wat je nodig hebt (parkeren, brandstof, auto, overnachting...). Het vluchtplan kan, mits tijdig, in de lucht worden gesloten bij Bratislava Information. De asfaltbaan is een paar jaar geleden iets verlengd en is nu in totaal bijna 700 meter lang. Niet helemaal vlak, met verplaatste drempels en relatief smal; dus niet bepaald eenvoudig. Verder een zeer goed onderhouden veld. Indien mogelijk is een bezoek aan de hangar de moeite waard. Autohuur mogelijk en aan te raden om de regio te verkennen (Liptauer Stausee, Hohe und Niedere Tatra...). 100LL of Mogas: navragen. Heffingen gematigd.

Vanwege een afspraak in juli opnieuw (met kennis van alle negatieve punten) naar Westerland/Sylt gevlogen. De openingstijden, tarieven en met name de PPR-kosten zijn zoals bekend een schandaal, zodat je er eigenlijk niet meer heen zou moeten vliegen. TWR was echter coöperatief; was om 09:55h al op de radio bereikbaar en gaf toestemming voor nadering, waardoor ik om 10:01h kon landen. Baan 06/24 en met name de afslag naar platform 2 zijn volledig gehavend; dat is al jaren zo en er gebeurt niets. Vlucht was VFR, met 1,5 ton, 5 uur parkeren en vier POB. Uiteindelijk, incl. Austrocontrol, met 113€ toch niet zo buitensporig als gevreesd; daarom nu twee sterren. Desondanks natuurlijk veel te veel. 100LL is met 2,84€ ook niet bijzonder aantrekkelijk. Op het platform wordt bovendien op hi-vis aangedrongen. Verder niets bijzonders te melden. Helaas is er al geruime tijd geen App2Drive meer. Taxi naar List, naar de haven, inmiddels bijna 50€; UBER is kennelijk iets goedkoper, maar kan lange wachttijden betekenen. Gosch (heeft vrijwel alle restaurants in List overgenomen) is inmiddels vooral massa in plaats van klasse. In List blijft de Strandsauna https://www.strandsauna.info/ nog steeds mooi (maar natuurlijk ook niet goedkoop).

Eerder: Toussus Le Noble. Ondanks bepaalde beperkingen is het een veelgebruikt IFR-veld voor de stad voor de kleine GA. Maar ook VFR-piloten (vooral lokaal) maken er veel gebruik van. Ook hier zijn UK- of CH-vluchten niet langer mogelijk. Grootste probleem: inmiddels tot wel 10 dagen per maand geen ATS (zie NOTAM), en dan mogen in principe geen niet-gebaseerde toestellen starten/landen. Daardoor helaas nog maar beperkt bruikbaar. Mooie IFR-nadering naar baan 25R. Ook bij een IFR-departure vanaf 07L krijg je meestal nog een goed uitzicht over de stad. VFR van oostelijke richting binnenkomen is uiteraard ingewikkeld; gebruik daarom liever LFPL. Wie het toch doet: volg exact de voorschriften van de VAC. Veel geluidsbezwaarden. Vlieg je zonder geldige reden de op de approachkaart blauw gemarkeerde geluidsbeschermingsgebieden in, dan krijg je problemen. Ook ’s nachts mag er in Toussus categorisch niet gevlogen worden; het is dus geen 24h-veld, in tegenstelling tot veel andere in Frankrijk. Nog een operationele beperking: VFR-luchtvaartuigen in het circuit en in de LR-35A rondom het veld mogen maximaal 100 knopen of 1,45 x Vs vliegen (ook hier geluidsreductie). Landingsgelden hoef je ter plaatse niet te betalen (en dat kan ook niet). De factuur wordt — althans theoretisch — per post verstuurd. Landing kost ca. 29 €; parkeren nog eens 24 € per 24h. Sinds 2024 kun je de fees hier ook via aerops betalen. Voor 100LL/Jetfuel is er een TOTAL-tankwagen; betaling met creditcard of TOTAL Card mogelijk. Er kunnen vertragingen optreden. Daarnaast is er sinds 2023 op het veld een vaste pomp voor ethanolvrije Super 98. Verder voelt men zich op het veld wat verloren en alleen. Het is nauwelijks op bezoekers ingesteld, maar meer op home-based traffic. Voor bezoekende lichte vliegtuigen zijn er in totaal slechts 13 parkeerposities op asfalt, die (zelden) ook wel eens vol zijn; dan moet je uitwijken naar gras (of een handling agent betalen). Het kleine aankomstgebouw (niet de toren, maar het kleine gebouw ernaast) is altijd verlaten. Er zijn twee restaurants: in het torengebouw Le Bouchon. Dat heeft echter weinig charme en heeft bij de lokale piloten een vrij slechte reputatie. Daarnaast, ca. 600 m verder naar het zuidwesten, Air & Cook (op zondag en maandag gesloten). Dat is goed. Wie alleen een lunchstop wil maken, kan zich aanmelden bij de Aero Touring Club de France en dan direct voor de deur parkeren. Er is ook een Pilot Shop op het veld. UBER/Bolt naar Parijs kosten tussen 40 en 75 € (hangt o.a. van het tijdstip af). Veel mensen gaan echter alleen tot het RER-station Versailles (Chantiers) en nemen dan de trein richting Paris-Montparnasse. Rechtstreeks naar het Château de Versailles is het per taxi ca. 30 €. Bij vertrek, ook VFR, is bij GND een start-up request vereist.

Slechts enkele kilometers van de Spaanse grens (Frans Baskenland). De luchthaven heeft wat lijnverkeer, in de zomer charterverkeer en wat GA. Helaas heeft zij al jaren een tamelijk slechte reputatie. Enerzijds omdat er een kantoor van de Franse Police de l’Air op het veld is en er veel ramp checks zijn (vooral, maar niet alleen, N-reg). Daarom moet je het paperwork hier extra goed op orde hebben. Anderzijds omdat parkeren zeer bureaucratisch met PPR-plicht wordt geregeld en vrij compromisloos wordt gehandhaafd; er zijn slechts een goede handvol officiële parkeerposities voor SEP. Als je een aangemelde vlucht op korte termijn annuleert, dreigt men met cancellation fees! Sinds 2023 parkeren kleine GA-toestellen niet meer direct voor het GA Terminal op Apron Alpha (dit is nu — ten minste tijdens het zomerseizoen — voor de ‘grote’ GA gereserveerd), maar op Apron Kilo, ten zuiden van de baan. Handling verplicht; transfer per bus. Verder is de service vriendelijk, vlot en goed. Het GAT is prima.

De kosten (landing, handling, 24 uur parkeren) bedragen tot 2 ton in totaal circa 100€. Op zondagen en feestdagen is er bovendien een merkbare handling-toeslag. Met name verder parkeren is vrij duur. Er is 100LL (self-service via BP-Card of met creditcard via het handling), Jet-A, huurauto’s, etc. Restaurant (op zondag gesloten) naast het GAT. Recht tegenover is een hotel met restaurant (Sure Hotel). Ook rijdt er regelmatig een bus (nr. 36) richting de stad. Een taxi is ook niet al te duur, want het is een korte rit (ca. 20€).

Biarritz is nog steeds een heel bijzondere en fascinerende plek. In het hoofdvakantieseizoen (half juli tot eind augustus) is het natuurlijk erg druk en zijn de hotels duur. Maar ook in het voor- en naseizoen is Biarritz prettig dankzij de relatief milde temperaturen. Mooi is het om te voet de grillige kustlijn te volgen en de verschillende uitkijkpunten te verkennen, bijvoorbeeld ook de vuurtoren. Op het strand en in het water zijn praktisch altijd honderden surfers te zien, die de stad (in positieve zin) typeren. Het grootste strand is de Grande Plage, direct voor het centrum. Goed seafood eet je bij “Chez Albert”, in de oude vissershaven. Daarnaast is er “Le Corsaire”; vond ik echt goed. “Casa Juan Pedro” vond ik zwak, ondanks de enorme toeloop. Wie wat Spaans levensgevoel wil, vindt in de oude binnenstad ook enkele tapasbars. Het leukste uitgaansgebied is Les Halles, overdag met een prachtige markt. Voor kinderen is het zeemuseum (niet ver van de oude vissershaven) bijzonder interessant. Ook de stad Bayonne, ca. 10 km verderop, is de moeite waard. Maar vooral de kustplaats Saint-Jean-de-Luz; die ligt 15 km ten zuiden van Biarritz, direct aan de Spaanse grens. Klein en charmant, al is het in de zomer met veel toeristen. Geweldige weekmarkt.

Mooi vliegveld, maar helaas 16 km van de stad gelegen. Soms best wat verkeer. IFR (RNP) en AFIS beschikbaar; laatstgenoemde alleen op weekdagen en met middagpauze. Directe vluchten van of naar Zwitserland zijn mogelijk met 24h PPR. Op het platform geldt officieel hi-vis-plicht, maar dat wordt niet strikt gehandhaafd. Tanken (100LL en Jet) kan zelfstandig met creditcard. Lage landingsgelden, maar de parkeertarieven zijn wat hoog. Het kleine restaurant "Le Concorde" is in het weekend helaas gesloten.

Er is helaas geen openbaar vervoer. Klassieke taxi’s zijn lastig te krijgen en natuurlijk erg duur. Ook hier heeft de verspreiding van UBER in Frankrijk het acceptabel gemaakt; per rit: net geen 40€. Dit kan wel met wat wachttijd gepaard gaan; start de aanvraag bij voorkeur direct na de landing.

Blois is een zeer bezienswaardige en charmante stad aan de Loire, gelegen tussen Orléans en Tours. Het Kasteel van Blois, een renaissancechâteau dat ooit door König Ludwig XII. werd bewoond, ligt in het centrum. Een andere bezienswaardigheid is de 18e-eeuwse stenen brug over de Loire. Veel trappen doorkruisen de stad, die op meerdere heuvels is gebouwd. De stad is verzorgd en er is een groot aantal gezellige restaurants. Iets te veel toerisme, maar de stad is gewoon mooi.

Wie ook de omgeving (kastelen!) wil verkennen, kan het beste proberen in de stad via een van de Franse carsharing-diensten (Getaround, Turo) een auto te regelen. In de omgeving van Blois liggen in totaal ca. 50 kastelen van de Loire. De beroemdste zijn Cheverny en vooral Chambord; beide liggen slechts 16 km van Blois. Ook het waterkasteel Chenoncaeu ligt slechts 44 km verderop. Wie Chambord over land wil bezoeken: vanaf het station in Blois rijden er regelmatig bussen naartoe. Het kasteel kun je van buiten gratis vanuit alle hoeken bekijken; pas als je naar binnen wilt, moet je 16 Euro betalen.

Op het vliegveld van Blois vindt elk jaar (begin september) de grootste Europese ultralight-beurs plaats, de "Mondial de l'ULM".

Eén van de weinige GA‑velden tussen Marseille en Nice. LFMQ is het grootste deel van het jaar geen grensdoorlaatplaats («port of entry»); toch is het het hele jaar PN 24 h vooraf vereist voor alle in‑ en uitgaande vluchten, ook vanuit Schengen‑landen. Vervelend! Vluchten met Zwitserland zijn het hele jaar mogelijk. En: het is niet voldoende om persoonsgegevens per losse e‑mail door te geven; nee, het moet een «Gendec» zijn. Des te absurder omdat het originele ICAO Annex 9‑formulier niet eens een veld voor passagiersgegevens heeft. In plaats daarvan heb ik dit gebruikt en dat werkte: https://www.hannover-airport.de/fileadmin/downloads/General_Aviation/General_Declaration_form_052024.pdf Verder vooraf goed e‑mailcontact. De parkeerposities PE1–PE6 hebben staalkabels om vast te sjorren. Ook hier nu hi‑vis‑plicht. Het veld blijft zeer chic en verzorgd. Er zijn twee hotels vlakbij (Hotel & Spa Du Castellet, 5 sterren, 100 m, en Grand Prix Hotel, 3 sterren, 600 m). Beide hebben een restaurant. Het middeleeuwse bergdorpje Le Castellet is heel klein maar leuk en authentiek; het ligt echter wel enkele kilometers van het vliegveld. In principe zijn met voorafgaande melding auto’s direct op het veld te huren. Ze worden echter aangevoerd vanuit een Europcar‑vestiging verderop (Bandol), waardoor de kosten vrij hoog zijn. Een spontaan bestelde UBER was na 15 minuten op het veld; wellicht hadden we geluk. De rit naar beneden naar St.-Cyr-sur-Mer (of Bandol) duurt iets minder dan 15 minuten en kost €36. Daar hebben we via getaround een auto genomen. In Bandol zit Europcar. St. Cyr is slechts een gewone badplaats. Veruit de mooiste plaats in de omgeving is Cassis; daardoor ook erg toeristisch. Er worden boottochten naar de nabijgelegen Calanques aangeboden. Er is ook bootverhuur (bijv. locbateau.fr). Ook Toulon en Marseille zijn goed per auto bereikbaar. Avgas à €3,15 is veel te duur. Heffingen: voor 1–2 t kost een landing incl. 24 h parkeren €42. Maar elke volgende begonnen dag nog eens €42; het tikt dus aan. Er is slechts een kleine bar direct in het ontvangstgebouw. Het toestel kan ook per nacht worden gehangard (niet goedkoop). AFIS‑openingstijden zijn bovendien vrij kort, en buiten AFIS‑tijden mogen bezoekers niet landen of starten.

Mooie omgeving en fraaie nadering. In La Vèze kun je met PPR douane afhandelen (voor vluchten van/naar Zwitserland; vluchten van en naar UK zijn echter niet mogelijk). ULs vereisen hier overigens in het algemeen PPR. Veel parachutesprong-activiteiten (PC-6). Het veld is een goed voorbeeld van het bijna ideale vliegveld: lange eersteklas asfaltbaan, IFR-nadering, 24-uurs operatie dankzij PCL. Dat alles ook zonder AFIS (weekend). Avgas en Jet selfservice met creditcard, werkt uitstekend. 100LL is wel aan de dure kant. Parkeren: wie langer blijft, parkeert beter niet direct voor het hek, maar ofwel aan de grasrand tussen het tankstation en de hangaar, of aan de grasrand voor het vliegveldgebouw. Landingsgeld 13€. Wat het parkeren nu werkelijk kost, kon niemand zeggen omdat het vliegveldbeheer in het weekend niet aanwezig is; naar verluidt vrij duur, maar daar wordt in het weekend coulant mee omgegaan. Drankjes zijn verkrijgbaar bij de vliegschool. Restaurant "Le Vézois" (maandag gesloten) ligt volgens Google 18 minuten lopen en maakt een zeer goede indruk — we hebben het echter niet uitgeprobeerd. Enig nadeel van het veld: geen openbaar vervoer. UBER kwam na 15 minuten (uit de stad) en naar de binnenstad kost het net geen 30€.

De aantrekkelijke hoofdstad van de Franche-Comté, Besançon, ligt in het midden van de regio en is absoluut een bezoek waard. De stad telt net geen 120.000 inwoners en ligt in een lus van de rivier de Doubs. In de tijd van het Romeinse Rijk speelde zij onder de naam Vesontio een belangrijke rol. Je kunt met name vrijwel volledig langs de Doubs rond de oude stad wandelen of fietsen. Deze wordt gekenmerkt door enkele fraaie woonhuizen uit de 16e en 17e eeuw en natuurlijk talrijke kerken. Daarnaast zijn er meerdere bewaard gebleven gebouwen uit de Romeinse tijd, in de eerste plaats de Porte Noire en het aangrenzende Square Castan. Het absolute hoogtepunt van de stad is natuurlijk de door Vauban ontworpen citadel die boven het centrum uittorent. Dit enorme bouwwerk, bijna 150 meter hoger dan de stad gelegen, is haar symbool en de meest bezochte plek van de hele Franche-Comté. Bovendien is de stad zeer groen; ik vond persoonlijk vooral het aan de oostelijke oever van de Doubs gelegen Parc Micaud en het midden in de oude stad gelegen Square Granvelle erg mooi. Gastro-tip voor wie, net als ik, van old-school restaurants houdt: "Poker d'As", nabij het zeer fraaie Square Saint-Amour. Een zeer degelijk hotel is het Hotel Best Western Citadelle.

De volgende ochtend vertrokken we met een IFR-vluchtplan, riepen direct na de start Bâle Info (135.850) op en we werden meteen te woord gestaan.

Neem vooraf kort per sms contact op met Rune, vooral i.v.m. de fietsverhuur. Het nieuwe clubgebouw (aka "Terminal 3"), waar je desnoods ook als gast kunt overnachten, is al een tijdje volledig gereed. Je hebt een code nodig om naar binnen te gaan (als het niet al open is) en daarnaast codes voor de fietssloten; die krijg je van Rune. De baan is in orde, maar er zijn betere. Officieel staat hij nog steeds gepubliceerd als net geen 700 m, maar feitelijk is hij eerder zo’n 950 m lang. Landingsgeld 16 Euro (ook voor grotere toestellen) is prima; kan in Euro achtergelaten worden. Fiets: 11 Euro. Erg mooi is het pad (3 km) naar Langør en de rust daar. Daar is een visrestaurant (direct aan de haven) om iets te eten of te drinken. Iets meer keuze in Nordby (ca. 7 km van het vliegveld). Prachtig, stil strand bij Marup. Grote aanrader voor een dag op Samsø! Vluchtplan afsluiten is—zoals altijd in Dänemark—al tijdens de nadering via Kopenhagen FIS mogelijk.

Goed, vrij actief VFR-veld. Geen PPR, geen ATS; maar overdag altijd aan te vliegen. Geen 'French-only'; je kunt je radioberichten ook in het Engels doen (Frans kunnen en begrijpen is toch beter). Meestal wordt baan 03 gebruikt om geluidsbeperking te respecteren. In de nadering rekening houden met de D526 en de geluidsbeperkingsgebieden. Hoewel het veld geen ATS heeft, wordt er een landingsvergoeding geheven; die is laag en kan inmiddels via aerops worden betaald. 100LL is in principe beschikbaar, maar zonder kaartautomaat; je bent dus aangewezen op het secretariaat van Aeroclub Haguenau, dat je tijdig van tevoren moet contacteren. Betalen kan contant of met creditcard. Prijzen niet bijzonder gunstig. Het UL91-aanbod is onlangs vervangen door Mogas. Voor de inwendige mens is gezorgd; direct aan het platform ligt restaurant 'Saint-Ex', gevestigd in een van in totaal vijf wat curieuze 'driehoekshuizen'. Van buiten onopvallend, van binnen best netjes en sfeervol. Het is relatief klein en vooral in het weekend vaak vol met locals; daarom absoluut vooraf telefonisch reserveren. En wees op tijd... om 14:00 uur krijg je niets meer. De gerechten zijn meestal niet van de typische, rustieke Elzasser soort, maar eerder Frans. Degelijke keuken, dus niet bepaald goedkoop (doordeweeks is er wel een redelijk geprijsd lunchmenu). Woensdag gesloten. Als er toch geen plek is: 200 meter verder is er nog een Italiaans restaurant ('Il Giardino d'Italia'). Dat is echter rond lunchtijd alleen open van dinsdag t/m vrijdag en op zondag. Schuin ernaast bevindt zich nog een hotel ('Champ d'Alsace'), waarvan het restaurant alleen voor evenementen opent. Verdere restauranttips in de omgeving: op een goede 20 minuten lopen ten zuiden van het veld ligt 'La Petite Auberge', een echt knus Elzasser restaurant met regionale gerechten; helaas rond lunchtijd alleen op zondag open. Alternatief: ten noorden van het veld (ca. 15 minuten lopen) nog 'Le Repère des Sorcières' (iets moderner); maar ook dit is tussen de middag alleen op bepaalde weekdagen open. Gebruik voor de route Google Maps. Daarnaast is er (behalve op zondag) ook een busverbinding (lijn 1) naar de stad. Je moet daarvoor echter ongeveer 500 meter over de vliegveldweg naar de hoofdweg lopen (de halte direct bij het veld wordt alleen ’s ochtends en ’s avonds bediend). De stad is leuk voor een korte dagtrip; slenteren en winkelen kan vooral op en rond de Place de la République. Al met al kan Haguenau qua grootte en sfeer natuurlijk niet tippen aan Strasbourg of Colmar. Terug het vliegveld op kom je door op het deurslot de eerste 4 cijfers van de terreinfrequentie in te voeren.

Gelegen in het oosten van het eiland (direct aan zee) werd het in 2012 als kleine commerciële luchthaven gesloten, maar medio 2023 eindelijk weer heropend (aanvankelijk alleen als puur GA-VFR-veld zonder ATS). Het veld is PPR; onder meer vanwege het nog steeds lastige onderwerp brandweer/brandbeveiliging. Doordeweeks is de brandweer van 9–17 uur aanwezig, waardoor PPR dan eigenlijk slechts een formaliteit is. Ook in het weekend kun je PPR krijgen. De website van de luchthaven, incl. het online PPR-formulier, staat hier https://www.aeroportotortoli.eu/. Ook de (momenteel nog redelijk gematigde) tarieven staan daar vermeld (ter plaatse kun je niet betalen; na het bezoek moet je overmaken naar de aangegeven rekening). Voor parkeren is er praktisch geen geasfalteerd oppervlak; je moet parkeren op het gras naast het platform, dat echter prima is. Aan een brandstofvoorziening (o.a. Avgas) en de verkoopvergunning wordt nog gewerkt; dat duurt nog even. Het lokale team valt positief op door hun behulpzaamheid; men helpt o.a. met het regelen van Mogas per taxi vanaf een pomp in het dorp. De baan grenst vrijwel direct aan het strand. Daar begint de badplaats Arbatax. Wie slechts een paar uur heeft, kan vanaf het veld te voet 1,2 km over de grindweg langs het hek naar het strand lopen, waar een mooi strandrestaurant is ("Basaura Beach") en waar je vlak bij de drempel van baan 30 kunt zonnebaden. Helaas is er maar heel weinig vliegverkeer. Arbatax heeft veel, deels zeer fraaie hotelcomplexen (ik kan vooral het kleine "Borgo degli Ulivi" aanbevelen) en restaurants. De noordkant van de plaats is door de haven minder aantrekkelijk. Zeer bekend is echter het buiten de plaats gelegen strandrestaurant "Chiosco di Ponente", waar o.a. ter plekke gekweekte oesters worden geserveerd. De plaats mist helaas een gezellige voetgangerszone om ’s avonds te flaneren. De rand van de stad Tortolì is vanaf het veld zelfs te voet bereikbaar, inclusief talrijke B&B’s (bijv. het moderne "B&B Agata e gli altri"). Ook te voet (of met een heel kort taxiritje — Giorgio, tel. 0039 339 5087415, spreekt echter weinig Engels) is een Europcar-vestiging bereikbaar, wel wat prijzig (bij voorkeur vooraf reserveren). In het hoogseizoen is er ook de autoverhuurder "Ichnusarent", iets voordeliger. Om de omgeving op z’n minst wat te verkennen heb je beslist een auto nodig. Ca. 30 km ten noorden van Tortolì ligt een van Sardinië’s momenteel gehypete stranden, de "Cala Mariolu". Vanuit Tortolì kun je er ook met een gehuurde motorboot naartoe.

Buiten de Airshow-dagen kan men (met PPR) altijd landen en het museum bezoeken. Ook dan zijn er vaak historische toestellen op trainingsmissies en testvluchten in de lucht, wat extra sfeer geeft. Voor een ontspannen eerste bezoek aan alle tentoonstellingshangars en de buitenterreinen kun je circa 4–5 uur uittrekken. Het veld ademt een prachtige luchtvaartsfeer; je kunt vrij van hangar naar hangar lopen en alle toestellen van heel dichtbij bekijken (hier staat vrijwel alles wat vliegt of vroeger heeft gevlogen). De mix van museum en actieve, rustige en professionele vliegoperatie is schitterend en uniek in Europa. De museumentree van circa £25 is niet bepaald goedkoop; maar het is het zeker waard. Bovendien is voor ingevlogen piloten en hun passagiers toegang voor maximaal 2 uur inbegrepen in de landingsfee (£25 voor alle SEP), en in de praktijk wordt de verblijfsduur niet gecontroleerd. Zeer brede en gevarieerde tentoonstelling. Nachtparkeren £24, eventueel goedkoper op gras. Op het veld zijn enkele typisch Britse self-service restaurants die een ondergemiddelde catering bieden — kun je beter overslaan. Alle puur luchtvaarttechnische informatie staat hier: https://www.iwm.org.uk/visits/iwm-duxford/pilots. Helaas alleen dag-VFR-operatie. Telefonisch PPR is strikt noodzakelijk (en het veld opent ’s ochtends pas om 10:00 uur, dus haal het PPR bij voorkeur al de dag ervoor). De omgeving van het veld is vanzelfsprekend geluidsgevoelig. Dagbezoekers worden meestal geparkeerd op het oostelijke deel van het geasfalteerde apron ten noorden van de baan. Vandaar ga je via een klein rood poortje het museumgebied in. De landingsfee betaal je bij de ticket- en merchandise-shop bij de ingang van het museum. Ook als je uit het buitenland komt, hoef je na de landing NIET per se naar de “C”, dus naar de toren; het veld heeft een overeenkomst met de Border Force dat de FISOs bij het uitstappen alleen controleren of het aantal inzittenden overeenkomt met het aantal op het GAR-formulier. Vanaf Duxford worden overigens ook commerciële rondvluchten op historische vliegtuigen aangeboden, bijvoorbeeld op de Tiger Moth en andere, nog exotischere (en veel duurdere) toestellen. Het bedrijf heet Classic Wings: https://www.classic-wings.co.uk/.

De nadering is landschappelijk mooi; het vliegveld is omgeven door veel bos en zachte heuvels. Je moet zo nodig letten op de P681 ten noordoosten van het veld (boven de militaire begraafplaats en het ossuarium van Douaumont). De baan is (nog) in behoorlijke staat, maar daar houdt het wel op. De rest van het veld maakt echt een eerder verlaten indruk, vooral, maar niet alleen, door het vervallen restaurantgebouw. Alleen het TOTAL-tankstation maakt een goede indruk. Zonder de juiste kaart moet je beslist met iemand van de club afspreken. Geen ATS, geen kosten.

Het veld ligt 9 km van de stad, en een taxi krijgen is — zoals in bijna alle Franse kleine steden — lastig, zeker voor de rit van het vliegveld naar de stad. Ik had mijn vouwfiets bij me. Het gaat echter flink op en neer; vooral de terugweg vanuit de stad is zwaar, al is het landschappelijk mooi. Per saldo een stad die per vliegtuig eerder lastig te bezoeken is. Verdun zelf is niet heel bijzonder, maar heeft toch wel enige charme, wat niet per se voor alle kleine steden van Lothringen geldt. Het recent gerenoveerde stadscentrum aan de rivier de Maas en de kathedraal met het wereldvredescentrum in het bisschoppelijk paleis zijn best aardig. Her en der in de stad staan oorlogsmonumenten. De toeristeninformatie is in de zomer ook op zondag open. De belangrijkste te bezoeken oorlogsrelieken en -monumenten (waaronder de begraafplaats) liggen op ca. 5–8 km ten noordoosten van de stad in de heuvels. Er is een speciale buslijn voor Verdun-bezoekers die de belangrijkste bezienswaardigheden in de stad en omgeving aandoet. Wie verder de diepte in wil, vindt op ca. 10 km ten noordwesten van de stad realistische reconstructies van de loopgraven waarin in de 1e Wereldoorlog is gevochten (Tranchée de Chattancourt).

Douane (Britse Eilanden) vereist 24/48 uur voorafmelding. Er is AFIS (controleer de openingstijden in AIP & NOTAMs!) en RNAV-approaches op beide baankoppen (het veld is gevoelig voor zeemist). Vlieg je westwaarts langs de kust richting Le Havre, vlieg dan zeker even over het kleine, 15 km noordoostelijk gelegen plaatsje Êtretat. De kliffen daar zijn wereldberoemd en een prachtig fotomotief. Ook de kusten ten westen ervan tot aan Le Havre zelf zijn de moeite waard, evenals natuurlijk de enorme brug "Pont de Normandie", die de Seine vlak voor de monding overspant.

Bij verdere aankomst en vertrek goed letten op LF-P28. VFR: het noordelijke circuit boven de kliffen is erg leuk, vooral de base en finale voor baan 04. Landingsgeld laag; parkeren is wat duurder. AVGAS van TOTAL met Carnet-automaat. Zonder Carnet helpt de brandweer. Bij vertrek is (bij actief AFIS) ook voor VFR een start-up clearance vereist. Meestal is er niet veel vliegverkeer. In de terminal is een eenvoudig maar behoorlijk populair restaurant. Administratief personeel (voor betalen, deur openen, etc.) is alleen doordeweeks aanwezig. Voor starts en landingen in het weekend vooraf aan het personeel de code vragen voor de deur in het hek (ter hoogte van de autoparkeerplaats).

Le Havre is de belangrijkste havenstad van Noord-Frankrijk (de grootste stad van Normandië, iets groter dan de hoofdstad Rouen) en ligt aan de noordzijde van de monding van de Seine. De stad is echter niet echt mooi: ze werd in de oorlog grotendeels verwoest en vervolgens haastig zonder veel gevoel voor esthetiek heropgebouwd. Niet erg aan te bevelen, tenzij men van dergelijke naoorlogse steden houdt. Voorbeeld: de markante Eglise Saint-Joseph, die meer aan een flat doet denken dan aan een kerk.

Toch is LFOH het meest geschikte en dichtstbijzijnde veld voor een bezoek aan het eerder genoemde kustplaatsje Êtretat, ca. 15 km NO, met de beroemde kustformaties en een spectaculaire golfbaan boven de kust.

Voor een auto kun je het proberen via Turo of getaround; vaak worden er huren direct op het veld aangeboden. Voor een klassieke huurauto (Hertz, etc.) moet je eerst de stad in. Dat kan met taxi of UBER, maar op iets meer dan 5 minuten lopen van de luchthaven is ook een tramhalte ("Grand Hameau"), waarmee je zowel de stad als rechtstreeks Êtretat kunt bereiken, ook op zondag (lijn 13). Loop hiervoor rechtdoor over de grote rotonde bij de luchthaven en ga na ca. 500 meter bij de volgende rotonde de eerste rechts; daar, bij de tramremise, is de halte. Ook voor een bezoek aan Honfleur is het vanaf LFOH niet zo ver (al ligt LFRG natuurlijk duidelijk dichterbij).

De lokale aeroclub biedt overdag op de A/A-frequentie een soort beperkte A/G-radioservice. Dit is ervoor bedoeld dat piloten de actieve baan vernemen zonder de in FR voorziene "verticale terrain"-procedure te hoeven vliegen. Dit gebeurt om geluid te beperken en ook om conflicten met het parachutespringen te vermijden. De clubmedewerker zendt echter alleen in het Frans, en ook andere piloten doen hun positierapporten overwegend in het Frans. En soms is er veel verkeer! Het is dus een veld dat—hoewel er op de VAC geen "FR-only" is voorgeschreven—je alleen zou moeten aanvliegen als je zelf positierapporten in het Frans kunt geven en ook enigszins begrijpt wat anderen op de radio zeggen. De Z- en Y-procedures staan op de VAC beschreven. Na de landing zo nodig de exacte parkeerpositie afstemmen met de grondradio. Tanken bij voorkeur met eigen TOTAL-Card; anders duur.

De (gezellige) bar van de aeroclub op het veld (met uitzicht op de bergen) heeft in wezen alleen drankjes. Er is echter op een paar honderd meter oostwaarts van de uitgang van het vliegveld een goed restaurant, "Les Papilles". Verder is er op zo’n vijf minuten lopen van het veld (westwaarts) een Europcar-vestiging (zaterdagmiddag en zondag gesloten); als je het vooraf regelt, kan de auto mogelijk tot op het veld worden afgeleverd. Ideaal als je naar het nabijgelegen Genf wilt, dat een bezoek waard is. Je kunt ook vanaf station Annemasse snel het centrum van Genf bereiken, maar te voet is het behoorlijk ver (en terug is het flink bergop). In de directe nabijheid van het veld zijn desgewenst ook twee Kyriad-hotels en een Ibis-hotel. Het veld is "op papier" vermoedelijk geen douanevliegveld; toch zijn vluchten van of naar Zwitserland mogelijk met slechts 1h PN (zie VAC). Rechtstreekse vluchten, bijv. van en naar de Britse Eilanden (dus buiten Schengen), zijn al enkele jaren niet meer mogelijk.

De prijzen voor 100LL zijn altijd te raadplegen via https://aiglle.com/fuel-prices/. PPR bij ASG per e-mail aanvragen. De kosten worden helaas elk jaar wat hoger; handling, landing en één nacht parkeren kosten voor SEP inmiddels omgerekend ongeveer €100. De service is echter ook erg goed. ASG heeft bovendien een gratis Crew Car. Van tevoren afstemmen hoe je de AOPA-korting op de brandstof krijgt. ASG werkt in de stijl van een US FBO: het toestel wordt eerst alleen weggezet en later door ASG zo nodig getankt/gesleept/definitief geparkeerd (op asfalt). Het toestel wordt op de dag van vertrek dicht bij de hangar klaargezet (voor het geval het regent).

Op het eiland kom je ook zonder auto/taxi prima rond, met de bussen. In St. Peter-Port is hotel "Les Cotils" behoorlijk goed en betaalbaar; bovendien prettig gelegen iets boven het centrum. Aanrader: het korte busritje naar "Fermain"; vandaar te voet via het prachtige pad omlaag naar Fermain Bay. Gewoon prachtig daar. Het café daar is echter vrij prijzig en het eten is uiteindelijk alleen maar fastfood. Daarna het wandelpad zuidwaarts tot St. Martin's Point. Daar is een kiosk.

PPR via Aeroclub, die overdag de GA op het veld verzorgt. Fees lager dan op Guernsey (ca. 50 GBP incl. 1 nacht parkeren), maar parkeren alleen op gras, niet erg vlak, en bij veel regen kan het toestel wat wegzakken. 100LL tanken is sinds bijna twee jaar weer rechtstreeks bij de Aeroclub mogelijk. De (fantastische) prijzen zijn steeds te zien via https://atf.je/aviation/. De Aviator Bar zit op de bovenverdieping van het Aeroclub-gebouw.

Hier de aantrekkelijke bestemmingen in het westelijke deel van het eiland: Ten eerste St. Brelade's Bay, 3 km ten zuiden van het veld. Met de taxi net geen 10 minuten. Een prachtige baai. Voor eten raad ik 'Oyster Box' aan (reserveren; kan online). Bij dit soort zaken (als je op FR o.i.d. aankomt) rekening houden met het tijdsverschil... Vanaf de Aeroclub is St. Aubin een tikje dichterbij, aan de gelijknamige (enorme) baai; eten kan daar bijv. bij Mark Jordan. Als alternatief kun je, als het weer rustig is, ook naar het enorme strand aan de westzijde van het eiland (Le Braye); dat is ook niet ver. In het noorden is het strand Gréve de Lecq erg mooi.

Na vooraanmelding kan er ook direct bij de Aeroclub (bijv. via Avis) een huurauto voor je worden klaargezet. Anders op ca. 800 meter, bij de terminal (Europcar). Vanaf de terminal is er bovendien een busverbinding naar de hoofdstad van het eiland (lijn 15). Met de app 'Evie' kun je zowel op het veld als elders op het eiland e‑auto's en e‑bikes huren; de aanmeldprocedure is wel wat omslachtig.

Luchthaven in het zuidoosten van Ierland, bouwkundig vrij lelijk maar wel erg nuttig (Cork EICK is intussen duur; Kilkenny EIKK is al jaren voor externen nauwelijks bruikbaar). Let goed op de openingstijden. PPR per e‑mail naar operations@waterfordairport.net. Ze bevestigen, maar melden mogelijk niet dat voor internationale vluchten de douane (hoewel altijd op het veld) verwacht dat vooraf een GAR wordt gestuurd naar cmadde01@revenue.ie. IFR: alleen ILS, geen RNP. Geen radar vectors. Alles makkelijk en vriendelijk. 100LL geen probleem. De terminal is van binnen net zo lelijk als van buiten; er zijn geen lijn- of chartervluchten meer op het veld; alles ligt er wat braak bij. Een taxi (wordt door het OPS‑personeel gebeld; geen UBER) naar de stad Waterford kost ca. €20. Let op: Waterford zelf is geen schoonheid. Alleen de golfbaan op een eiland in de River Suir, ten oosten van de stad, is noemenswaardig. Verder is er op 10 km van de stad een mooi zwembaaitje bij Dunmore East.

Maar vanaf de kade midden in Waterford (tegenover het hoofd-busstation) vertrekken elke paar uur bussen naar Kilkenny: 40 minuten, €7 (en ze gaan overigens ook door naar Cork en Dublin). Zie www.dublincoach.ie/all-timetables/m9-express-service. Werkt prima. Kilkenny is veel mooier dan Waterford, wel behoorlijk toeristisch. Relatief hoge hotelprijzen.

Tarieven in Waterford: landing tot 1,5 ton €15; daarboven momenteel €50! Men is zich ervan bewust dat de sprong te groot is en heeft mij (met 1,6 ton) vriendelijk de €15 gerekend. De prijslijst wordt naar verluidt binnenkort aangepast. 100LL kost bij vertrek uit Ierland (zonder btw) €2,60, anders ongeveer €3.

Helaas worden de asfalt-standplaatsen op het platform slecht benut. Wie met een eenmotorige komt (maakt niet uit welke) moet voor parkeren langer dan 15 minuten meestal naar het gras, zelfs als je bij TWR expliciet om asfalt verzoekt. Met een tweemotorige (met enorme wielen en zonder wielkappen!) mag je daarentegen op een van de schaarse asfalt-standplaatsen staan. Jammer. Het enige positieve is dat het grasveld een echt goede drainage heeft: ook na dagenlange regen blijft het oppervlak stevig en is er geen plasvorming. Dus niet al te ernstig en je kunt gerust zijn. Brandstof (BP) nog steeds te duur. Verder operationeel alles in orde. Het hele security-gedoe is typisch voor kleine Duitse luchthavens met lijnvluchten. Recht tegenover de luchthavenparkeerplaats ligt het restaurant Fliegerhorst (voorheen "Zum Bruchpiloten"); erg old-school, maar met uitstekende huiselijke kost en een echte currywurst. Helaas wel wat beperkte openingstijden.

De luchthaven van de op één na grootste stad van Noord-Ierland, Derry (officieel: Londonderry). PPR per e-mail via flight@cityofderryairport.com. Let goed op de ATC-werkuren (ze nemen pauzes, tijdens welke niet kan worden gestart/geland). Vanwege geluidsbeperking meestal nadering op RWY 23, vertrek van RWY 05. IFR: alleen ILS, geen RNP. Vriendelijke, flexibele ATC; fraaie nadering over het water. Prettige afhandeling op het platform. Voor Avgas 100LL komt er een kleine truck. Na afloop word je via een draaipoort in het hek naar landside begeleid. Vandaar is het net geen 100 m naar de terminal. Daar, bij de informatiebalie, betaal je de heffingen en de brandstof. 100LL wordt, als je daarna het Verenigd Koninkrijk (UK) uitvliegt, zonder btw verkocht, momenteel voor £1,84. Daarna kun je ook nog de accijns (duty) terugvragen, waardoor de effectieve prijs £1,48 is, of ca. €1,75 per liter. Landings- en parkeerkosten zijn redelijk. De bus tussen luchthaven en stad rijdt helaas niet vaak. Taxi het best telefonisch bestellen, +44 28 7126 4466. Derry is geen wereldstad en niet overdonderend mooi, maar absoluut de moeite waard voor één dag. Veel cultuur en geschiedenis (niet alleen m.b.t. het Noord-Ierland-conflict en Bloody Sunday). Tip: doe mee aan een begeleide wandeling (https://www.derrycitytours.com/our-tours/public-tours/); elke twee uur, zonder reservering. £6 contant. In 1,5 uur hoor je alles; erg interessant. Lekker eten bij http://www.riverinn1684.com/silver-street/

Zo je wilt, de 'kleine broer' van Duxford. Het vliegveld is ook toegelaten voor internationale vluchten, je kunt dus (met GAR) rechtstreeks uit het buitenland aanvliegen. PPR (buiten de paar 'Event Days' slechts een formaliteit) via de website; daar moet je zo nodig ook meteen je GAR-referentienummer invoeren. Dus bij een internationale vlucht: eerst GAR, dan PPR. Starten en landen is ook buiten de openingstijden van de tentoonstelling mogelijk. Overhead join gewenst; in de regel is er geen radiodienst. Goed uitkijken, want er wordt soms ook NORDO gevlogen. Goede, lange grasbaan. Taxiwegen en platform zijn wat oneffen. Het tankstation voor UL91 en 100LL werkt met creditcard; bij mij deed pas de vierde (en laatste) het. Prijs 1,90 pond/L. 100LL is oké; UL91 is duurder. Het terminalletje produceert helaas alleen een klein bonnetje en geen echte factuur; ik weet dus niet of daarmee een duty drawback mogelijk is. Parkeren langs het hek naast de Tower. De vlucht moet worden ingeschreven in het logboek in het hutje achter de pomp. Het landingsgeld (15 pond) wordt bij de kassa in de shop betaald en geeft tevens toegang voor één persoon tot de Shuttleworth Collection en de Swiss Gardens. De Collection vond ik persoonlijk minder indrukwekkend dan die in Duxford, ook al zijn vrijwel alle tentoongestelde luchtvaartuigen er luchtwaardig. Het is gewoon kleiner en minder breed opgezet dan Duxford. De direct aangrenzende Swiss Gardens zijn inderdaad erg mooi en je kunt er goed tot rust komen. Eenvoudige catering in het café van de tentoonstelling. Overnachten op het veld is ook mogelijk.

Deze keer, voor de afwisseling, Calais (in plaats van Le Touquet) gebruikt voor overnachting en Schengen‑uitreis. Er is inmiddels een onlineformulier op de luchthavenwebsite van LFAC voor aanmelding bij de Douane. Dit is ook nodig voor vluchten die bijv. uit Duitsland komen! Helaas produceert dit na het verzenden geen enkele ontvangstbevestiging per e‑mail. Ook als je het dus zeker hebt gedaan, heb je geen bewijs in handen. Heel slecht. Bovendien wisselen de AFIS‑ en openingstijden van het veld geregeld; goed checken. Vriendelijke AFISO, bleef ’s avonds 15 minuten langer om mij als IFR‑verkeer nog in het overige verkeer te integreren en mijn FPL te sluiten. Bij aankomst (uit Duitsland) plichtsgetrouw even langs de Douane gegaan. Ja, men had mijn aanmelding voor morgenochtend naar UK; tot morgen. De volgende ochtend, op de aangekondigde tijd, natuurlijk geen Douane aanwezig. Dat schijnt daar volgens andere berichten voortdurend zo te zijn. Ik heb aan al mijn verplichtingen voldaan, nog even gewacht en ben toen vertrokken. Als EU‑burger heb je geen paspoortstempel nodig. Laat toch een vervelend gevoel achter. Dus: Douane in Calais absoluut onbetrouwbaar. Ook het loket voor het landingsgeld is onregelmatig bemand. Wat dat betreft is Le Touquet duidelijk beter. Positief: gratis en goed getimede bus rechtstreeks van het vliegveld naar Calais (behalve op zondag). De stad is in de oorlog grotendeels verwoest, maar er zijn toch een paar mooie monumenten (theater, Hotel de Ville, vuurtoren, Tour de Guet). Enorm zandstrand waar je goed schepen kunt spotten. Voor de rest is de stad eerder somber. Wel lekker seafood, bijv. in de Brasserie de la Mer. Hotels relatief duur voor wat Calais is. Landingsgeld LFAC 15€ (tot 2 ton) gunstig; parkeren EDEIS‑typisch op termijn wat prijzig, maar wie blijft hier langer dan hooguit een halve dag...

Helaas wordt ook hier, volgens de AIP (net als in Annecy), 24 u PN voor ALLE internationale vluchten geëist. Dit moet rechtstreeks aan de Douane worden gericht. Zie AIP. Maar een eenvoudige (volledige) e‑mail volstaat natuurlijk niet, nee nee. Je moet hun Word‑formulier gebruiken. Als je al on tour bent is dat nog lastiger dan van huis uit. En: voor aankomst en vertrek moet je telkens een apart formulier invullen en versturen! Het grootste ergernispunt is echter dat je je met deze aanmelding aan vaste tijden vastlegt (ook voor het vertrek) en alle flexibiliteit van de GA verliest. Hoonend is de opmerking van de Douane dat je te allen tijde wijzigingen kunt doorvoeren, mits je opnieuw de aanmeldingstermijn (van 24 u!) in acht neemt. Zo wordt Frankrijk helaas steeds onaantrekkelijker. Een ander aspect is dat kennelijk uit onwetendheid nog steeds bijna niemand deze aanmelding echt doet en er dan blijkbaar ook niets ergs gebeurt…? In elk geval een vervelende situatie. Zoveel voor het negatieve.

Het positieve: het landschap bij aankomst en vertrek is echt top; in dit opzicht zelfs duidelijk mooier dan Annecy. De IFR‑nadering is spannend, met steile hoek en variabele minima, afhankelijk van de MA‑Performance. Zeer goede ATC. Het 100LL‑tankstation staat op Apron Lima (bij voorkeur self‑service met BP‑Card). Helaas heeft het vulpistool geen vergrendeling. Parkeren kan ofwel direct op Lima, of noordelijk op het “Commercial Apron”; dat laatste is beter, want duidelijk dichter bij het GAT, waar je bij vertrek toch heen moet voor de betaling. Heerlijk zwemmen in het heldere Lac du Bourget (2,5 km van het veld); uiterlijk vanaf half juni al warm. Zie hotel Les Pieds dans l’Eau. Beste restaurant: Le Lido. Het centrum van Aix Les Bains (iets van het meer af) heeft een paar mooie parken en gebouwen (thermen, hotels, casino, enz.), maar is verder eerder saai. Chambéry (per trein in 10 min vanaf Aix te bereiken) is groter en beviel me erg goed. Helaas geen OV (en 11 km afstand!) tussen de luchthaven en Chambéry. Wie daarheen wil, kan beter LFLE overwegen. Heffingen voor 1,5 ton: 36 € (met één overnachting parkeren). 100LL: 2,35 €/l. Vriendelijk GAT‑personeel. Afgezien van de inreisproblematiek een topbestemming in de zomer!

In het weekend is er, zelfs met prachtig weer, nauwelijks verkeer (de vliegscholen zijn dan niet actief, er zijn maar heel weinig chartervluchten en privé wordt er ook nog maar weinig gevlogen). Dan worden die merkwaardige gepubliceerde aan- en uitvliegroutes meestal niet toegepast en kan vrijwel iedereen op verzoek rechtstreeks op koers aan- en uitvliegen. Doordeweeks is er soms juist veel lesverkeer, ook IFR, waardoor er vaak naderingen afwisselend in tegengestelde richting plaatsvinden, enz. Het landingsgeld voor een SR22 (1,6 t) bedraagt inmiddels iets meer dan €50, plus een forse naderingstoeslag. App2Drive is nog steeds op het veld beschikbaar. Om alleen naar Groningen te komen is het echter veel goedkoper om de bus te nemen. Google of Apple Maps helpt de bushalte en de tijden te vinden. Het ticket kan aan boord worden gekocht (je checkt bij instappen in met de EC-Karte en bij uitstappen weer uit). Met name een wandeling rond de binnenstad langs het water is de moeite waard; er zijn ook begeleide rondleidingen te voet.

Voor mij is het een vaste tankstop halverwege tussen Rhein/Main en het hoge noorden geworden. 100LL kost momenteel 2,29 €/l en is dus slechts weinig duurder dan in Rendsburg en Borkenberge. De actuele prijzen zijn altijd te bekijken op https://flugplatz-hx.de/index.php/flugplatz/tankstelle. Bovendien zeer voordelige landingsgelden (en een landingsbonnenboekje); daarmee is het per saldo, afhankelijk van de omstandigheden, zelfs de goedkoopste tankplaats in Duitsland. Altijd vriendelijke bedrijfsleiders; doordeweeks soms ook zonder bedrijfsleider aanwezig. In de nadering kun je de exacte windinfo snel nog even via de smartphone checken op https://flugplatz-hx.de/index.php/flugplatz/flugplatzwetter (de bedrijfsleider mag de exacte wind immers niet meer doorgeven). Met name bij landing op baan 31 moet je merkbaar remmen, omdat die in de tweede helft afloopt. Negatief zijn de bomen ten zuidoosten van de baan en bovendien het feit dat zo’n veld geen echte horeca heeft; dat is mager.

Als je een wat zwaarder toestel hebt en het heeft vooraf veel geregend, probeer dan (bij voorkeur ’s ochtends vroeg op de dag van de vlucht telefonisch) een van de schaarse plaatsen op asfalt te reserveren; dan gaat het goed. Het restaurant op het veld staat helaas al enkele maanden leeg. Een opvolger lijkt ook niet in zicht, wat het veld natuurlijk minder aantrekkelijk maakt. De MOOEV-Ridesharingdienst is op het eiland ook niet meer beschikbaar. Fietsen zijn er natuurlijk nog wel. Restaurant "Düne 13" is vlot te voet te bereiken. Ook "Weiße Düne" is niet heel ver weg; eventueel te voet door de duinen te doen (2,3 km); het is een leuk restaurant, zeer goede service, wat prijzig. Verder gaan we af en toe naar Cornelius, een behoorlijk goede Italiaan, ook direct aan het strand. Daarvoor heb je echt een taxi nodig (ca. 25 €) of je huurt fietsen. Mooie stranden in het noorden. Het is leuk om het eiland met de fiets rond te gaan, vooral over de dijk in het zuiden van het eiland.

De zeer gunstige brandstofprijzen zijn steeds te raadplegen via https://www.edxr.de/; 100LL is in het verleden wel eens iets goedkoper geweest dan nu. Radioverbinding met de bedrijfsleider komt vaak pas tot stand op ongeveer 5–10 mijl vóór het veld, dus geduld. Helaas zetten en parkeren veel mensen nog steeds dom bij de tankplaats… het zou goed zijn als men even het verstand gebruikte. De grasvelden direct ten noordoosten van de tankplaats zijn vooral in het winterhalfjaar wat zacht, waardoor velen daar ook niet naartoe kunnen uitwijken. De hele platformconfiguratie is een beetje het zwakke punt van het veld. Verder alles prima.

Als je van sterk gereguleerde velden in de omgeving komt, is het eerst wat vreemd maar ook prettig; hier is alles gewoon "no problem". Gewoon een aeroclubveld. Voor de openingstijden de NOTAMs checken, al blijkt dat uiteindelijk ook flexibel te zijn. Geen echte PPR-plicht, maar gebruikelijk is om je kort in eenvoudig Engels via WhatsApp bij Rajko aan te melden. Het VFR Manual is vrij gedetailleerd over de aan- en uitvliegprocedures; in de praktijk is dat nauwelijks relevant. Aanvliegen op baan 36 is natuurlijk erg mooi. Baan en platform oké. Veel ruimte. Verder oogt het eerder als een sloopterrein, met vliegtuigwrakken, een oude defecte tankinstallatie en een vervallen clubhuis. Wie dat niet stoort, voelt zich er prima. Er worden touwen voor het vastzetten aangeboden. Ook taxi-service naar het nabijgelegen plaatsje. Voor overnachting wordt vaak verwezen naar Pension Goran, omdat de baas, Marco (erg vriendelijk en spreekt goed Duits), vroeger UL-piloot bij de aeroclub was. Daar heerst oude Joegoslavische charme; bovendien ligt het enkele honderden meters buiten de oude stad. Wie iets mooiers wil, kan eventueel Hotel Vista of het Wrungel overwegen, midden in de gezellige oude binnenstad. Of het Belvedere. Vrsar is best leuk, ook al is het publiek eerder wat eenvoudiger. Overal bootverhuur. Mooie wandelingen en zwemmen aan beide kanten van de haven. De tarieven voor LDPV staan in principe in het VFR Manual, maar zijn ook een beetje onderhandelbaar. Nu Portoroz steeds verder achteruitgaat, wordt LDPV steeds aantrekkelijker.

Qua kosten wordt het elk jaar wat duurder. Een landing met een C182 kost met alle bijkomende heffingen — zelfs met de AOPA-korting — inmiddels circa €80. Parkeren à €12,50 per nacht is echter nog steeds prima. Avgas 100LL (vorig jaar in Kroatië nog rond €2,40) ligt nu op €2,75. Overigens moet gezegd worden dat er nog steeds veel positief is. Ja, het veld heeft inmiddels "24h PPR", maar de indruk is dat men zich erg inspant om iedereen zo goed mogelijk onder te brengen (logisch, met die tarieven is het ook lucratief...). Alle hoeken van het platform worden benut; in dubbele rijen parkeren, etc. Al het personeel hebben wij als vriendelijk ervaren; Ana voorop heeft alles nog steeds rustig en goed in de hand. De NOTAMs met de openingstijden voor het veld en ATS zijn inmiddels echter gewoon verwarrend. Als je niet helemaal zeker bent, vraag voor de geplande aankomst- en vertrekdagen beter wanneer je wel en niet mag vertrekken en landen. Helaas zijn er op het veld nog steeds geen gestationeerde huurauto’s, zodat daar altijd wat logistiek voor nodig is. Taxi van en naar Bol kan €30–35 kosten. Door piloten wordt daar vaak Villa Daniela geboekt; is OK, maar geen luxe en al wat ouder. Voor eten is Taverna Riva (midden in het dorp) goed en aangenaam. Ook Ribarska Kucica (helemaal aan de oostkant van het dorp) maakt een goede indruk.

Nog een aanwijzing, omdat Brac graag gebruikt wordt als springplank met 100LL voor verdere vluchten naar Montenegro, Bosnien, Albanien, Kosovo, Serbien en Nordmazedonien: de douane/grenspolitie is weliswaar tijdens de openingstijden van het veld altijd aanwezig, maar los daarvan moet je vóór zulke Non-Schengen-vluchten (zowel vertrek als aankomst) tegenwoordig altijd een General Declaration invullen en naar meerdere e‑mailadressen sturen. Geldt in het algemeen voor alle Kroatische velden, zie AIP GEN 1.3.2.8.1. De details van de adressen krijg je van Brac Ops. Als je dat niet doet, worden er ten minste forse boetes in het vooruitzicht gesteld.

100LL nog steeds ruim onder 2 EUR per liter. Maar: in de zomer geen kans op parkeertoestemming. De enige mogelijkheid om de stad en de regio te bezoeken is dan doorvliegen naar Stenkovec LWSN, het aeroclubveld van de stad. Zie aeroklubskopje.mk. PPR tijdig aanvragen via aeroklubsk@gmail.com. Daarbij bevestigen dat douane/immigratie elders wordt afgehandeld. Je krijgt dan ook een aanvliegkaart toegestuurd. De grasbaan is breed en lang, maar reken op een hoge dichtheidshoogte. Op het veld is ook 100LL beschikbaar (en een onderhoudswerkplaats, etc.), waarschijnlijk niet zo goedkoop als in LWSK. Vanaf het veld met UBER of vergelijkbaar naar de stad.

Dit militaire vliegveld met civiele medegebruik is met wat papierwerk in zekere mate te gebruiken. Ideaal voor wie naar de regio La Spezia/Lerici of naar Carrara, Massa, Forte dei Marmi wil en niet gecharmeerd is van de stenige en korte baan van Massa LILQ (daar zijn de fees inmiddels trouwens ook behoorlijk hoog). Alles loopt via de kleine lokale Aeroclub Lunense. Minstens 1 week van tevoren moet je alle vliegtuigdocumenten als pdf aanleveren en formeel lid van de club worden. E‑mailadres: aeroclubsarzana@tiscali.it. Dat kost 100 euro per kalenderjaar. Vervolgens meld je elke vlucht aan en betaal je nog eens 15 euro per landing. De grootste beperking: de aeroclub (en dus de brandweerdienst) is in principe alleen op woensdag, zaterdag en zondag aanwezig. Wie op andere dagen wil vliegen, moet de betreffende brandweerdienst vooraf apart activeren en tegen hoge kosten betalen. Voor het bureaucratische deel helpt het als je Italiaans kunt communiceren, maar het clubpersoneel redt zich blijkbaar ook in het Engels. Het platform van de aeroclub ligt ten noordoosten van de baan, afgescheiden door een poort. Je kunt (als lid) ook Avgas 100LL (3 €/l) krijgen. De aeroclub heeft een Warrior en een TB9, maar er wordt weinig gevlogen. Daar staat tegenover dat er een groot aeroclub-restaurant is in een mooie tuin. Kortom: wie een paar dagen in de omgeving op vakantie wil, heeft aan dit veld een goede optie en uiteindelijk niet te duur, zeker als je meerdere keren per jaar komt. Desgewenst helpt de club ook bij het regelen van een huurauto.

Afgezien van de vrij hoge fees is alles absoluut prima. Om te beginnen is er een informatieve website: https://www.airport.genova.it/en/private-aviation-2/. Daar vind je de tarieven en het webformulier voor PPR. Wordt in zeer korte tijd beantwoord. Met uitzondering van enkele weekenden en als je maximaal een paar dagen wilt blijven, geen problemen met parkeervergunning. Momenteel moet je nog een korte "Denghe"-verklaring nasturen; klaar. Volgens de AIP moet je voor tanken vooraf ook BP bellen; ik weet niet of dat echt nodig is of helpt. Nadering eveneens totaal probleemloos, zowel VFR als IFR. Final 28 langs de stad en de haven is natuurlijk erg indrukwekkend. Het Avgas-tankstation ligt aan de westzijde van het noordelijke platform. Op de handling-frequentie (136.825) kun je het tankpersoneel nogmaals oproepen. Bij de pomp overal waarschuwingen "no decal, no fuel", maar in de praktijk is er geen woord gerept over die lelijke rode stickers. Betaling met BP-Card of creditcard. Prijs: 2,37€, dus aan de onderkant van de Italiaanse schaal en ook Europees gezien heel oké. Parkeren voor lichte vliegtuigen is doorgaans op de posities 310-313 (helemaal in het noorden), die ook geen pushback vereisen. Vervoer naar de terminal ging snel. Daar zijn de loopafstanden kort: toiletten, uitgang, café, autoverhuurdesks, bus, enz. Ook de huurauto’s zelf staan niet ver weg. De luchthaven ligt dicht bij de snelwegaansluiting, dus je bent echt snel onderweg naar je bestemming, in ons geval het schiereiland van Portofino, dus Santa Margherita Ligure, Rapallo, Camogli. Vooral Camogli met zijn kleine haven en strand beviel ons goed. Voor vertrek meld je je weer in de aankomstzone ("Meeting Point") en bel je kort het handling. Onopvallende security check, daarna even langs bij het OPS-kantoor om te betalen. De fees voor een toestel van 2 ton liggen rond 210€. Voor elke dag parkeren komt er slechts 5€ bij. Per pax nog eens ca. 20€ (maar als je met z’n tweeën bent kun je al bij het PPR "2x Crew, 0x Pax" invullen en betaal je dat niet). Dus: niet goedkoop, maar maak je er een echte reis-etappe van, dan is het prima te doen. Bovendien compenseren de vrij lage Avgas-prijs en de goedkope huurauto’s flink — elders ben je per saldo vaak meer kwijt. Daarna vlot naar het toestel. Vertrek volledig probleemloos; het grondpersoneel meldde ons toestel meteen "ready", zodat we eenvoudig start-up konden aanvragen en weg konden. Bij IFR-departure naar het noorden word je aanvankelijk de verkeerde kant op (en de zee op) gestuurd. Als het weer het toelaat, dien liever een Zulu-plan in (pickup bij VOG o.i.d.) en ga eerst VFR via de Passo dei Giovi.

Met 2,21 €/l voor 100LL ligt het veld nu praktisch op gelijke hoogte met Rendsburg EDXR en behoort het daarmee tot de goedkoopsten in Duitsland en Midden-Europa. De prijzen zijn steeds te raadplegen op https://borkenberge.com/gebuehren-preise/. De baan is lang genoeg, maar wordt aan beide zijden begrensd door vrij hoge bomen. Het tankpunt zelf is middelmatig; het moet eerst door een medewerker ter plaatse worden geactiveerd. De doorstroomsnelheid zou een tikje hoger mogen. Vooral zijn er direct bij het tankpunt geen geasfalteerde oppervlakken waar je een paar minuten kunt parkeren, en je moet naar de toren om te betalen. De bedrijfsleider is echter zeer vriendelijk. App2Drive nog steeds beschikbaar. Hier is vliegen zonder bedrijfsleider (Betriebsleiter) mogelijk, dus ook zeer vroeg en laat te gebruiken. Vanwege FoB, vriendelijkheid en de Avgas-prijs: vier sterren.

De bedrijfsleider, of een van hen, neigt duidelijk naar driftbuien… Laatst meegemaakt terwijl ik net aan het afrekenen was en een piloot bij veel verkeer besloot de verkeerde baan aan te vliegen… Met de typische Zell‑am‑See‑cliënten is het soms echt niet eenvoudig, maar je zou toch rustig moeten blijven. Eigenlijk hoort een RADIO-operator het verkeer niet zo te dirigeren als Zell dat doet (zie de actuele ontwikkelingen in Duitsland), maar in LOWZ zijn de omstandigheden nu eenmaal zeer bijzonder… In wezen Egelsbach in de Alpen (alleen zijn het daar niet luchtruimgrenzen die het proceduregebied zo inperken, maar graniet!). 38 € voor 1,6 ton is niet bepaald weinig, maar wel iets minder dan St. Johann. Te voet ca. 8 minuten naar de halte Bruckberg, vanwaar je met de bus (lijn 660) op elk moment naar Zell en Saalfelden of naar Kaprun kunt. Taxi’s zijn ook geen probleem en worden op verzoek door het personeel naar het veld geroepen.

De dagelijkse operatie op het veld wordt afgehandeld door de lokale vereniging, de Aeroclub Friulano. Je wordt geacht vooraf contact met hen op te nemen voor een voorgenomen vlucht, ook al staat dat niet expliciet in de AIP. Je krijgt doorgaans vlot een vriendelijke reactie en wat extra informatie over de nadering, enz. Maar: de aangekondigde tarieven zijn voor zo’n grasveld van een aeroclub inmiddels volledig buiten proportie. De landingsgelden zijn nog te doen, maar de parkeergelden zijn totaal absurd. Ter info: beide bedragen gaan niet naar de club, maar naar de Italiaanse ENAC, die het veld formeel exploiteert. Helaas verandert dat niets. Bovendien rekent de club nog 25 Euro voor het "handling". Per saldo kost een landing en 24h parkeren met een vliegtuig van 2 t op dit grasveld dus 100€. Met passagiers zou het nog meer zijn. Daarom uiteindelijk niet heen gevlogen. Avgas en Mogas worden niet aan derden verkocht. Jammer, want Udine is mooi en het veld ligt vrij dicht bij de stad.